Potemkin Köyü

​

“Potemkin köyü” esasında kötü durumda olan ancak görünen yüzeyi iyi bir algı oluşturacak şekilde güzel görünen cephedir. Genellikle benzer ve ilk tanımlamaya uysa da “istenmeyen bir gerçeği veya durumu gizlemek için tasarlanmış etkileyici bir cephe veya gösteri”1, “sahte bir cephe veya fasat”2, “sadece hayranlık oluşturmak için inşa edilen sahte bir yerleşim”3, “hem toprağın içindekileri hem de dışarıdan bakanları aldatmak için sıklıkla zalim rejimler tarafından uydurulan herhangi bir aldatıcı veya yanlış yapı”4, “gerçek görünmesi için yapılan tamamen sahte kentsel yerleşim yerler”5 gibi farklı tanımlamalar da yapılmıştır.

​

Terim ismini Çariçe II. Katerina’nın tahta geçmesinde de yardımcı olmuş aynı zamanda sonradan 2-3 sene boyunca sevgilisi olan Grigori Aleksandroviç Potemkin’den almaktadır. Potemkin Moskova Üniversitesi’nde eğitim aldıktan sonra 1755’te Süvari Muhafızlarına katılmış bir Rus devlet adamıdır. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda aldığı şan ile II. Katarina’ya yakınlaşan Potemkin, uzun yıllar çarlığın en güçlü insanlarından birisi oldu. Romantik ilişkileri bitmesine rağmen çariçe ile arası bozulmayan Potemkin, II. Katarina tarafından “Yeni Rusya” (Güney Ukrayna) valisi olarak görevlendirildi. Potemkin valisi olduğu bu geniş alanda pek çok proje geliştirdi. Bu projelerin genel amacı pek çok açıdan geri kalmış ve savaşlardan harap düşmüş bölgenin yeniden yapılandırılması ve geliştirilmesiydi. İçlerinde Sivastopol’un da bulunduğu limanlar, şehirler ve filo kurulması için çalışmalarda bulunan Potemkin henüz kesin bir başarıya ulaşmadığı sırada bölge II. Katerina tarafından ziyaret edildi. Çariçe bölgedeki gelişmeleri görmek için 1783’te yaptığı tur sırasında Dinyeper Nehri boyunca seyahat etti.  Efsaneye göre bu teftiş turu sırasında Potemkin henüz tam bir sonuca ulaşmadığından (ki bu kadar kısa sürede epey zorlu bir iş olduğu su götürmez bir gerçektir) çözüm yolları aradı. İşte “Potemkin köyü” terimi de Potemkin’nin bulduğu bu çözüme dayanmaktadır. Hikâyeye göre Potemkin dilencilerin sokağa çıkmasını yasaklamış, evleri boyatmış ve mukavva ve tahtadan oluşan yalnızca ön yüzü olan ve uzaktan bir ev gibi gözüken yapıları nehir boyu dizmiş. Normalde boş olan alanlara bu yapıları kurdurmuş başka yerlerden köylüler getirmiş ve gemide seyahat eden çariçeyi selamlatmıştır. Gece karanlığından faydalanılarak sökülen yapılar II. Katerina’nın güzergâhı boyunca taşınarak çariçe ve beraberindeki heyeti etkilemek için kullanılmıştır. Günümüzde dışarıdan sağlam ve güzel duran ancak aslında kötü durumda olan yapıları ve olayları tanımlamak için potemkin köyü teriminin kullanılma sebebi bu hikâyedir.