Rubidyum - Stronsiyum Tekniği

​

Rubidyumun stronsiyuma dönüşürken yaşadığı parçalanma baz alınarak yapılır ki rubidyum atomunun çekirdeği çok yavaş bir şekilde parçalanmaktadır. En eski kayaların tarihlendirilmesi de bu şekilde yapılmaktadır. Hata payı 3 milyar yaşındaki bir kayada ± 30-50 milyon yıldır. Özellikle de Ay’dan gelen kayaç örnekleri bu yöntem ile yaşlandırılmıştır.

​

Samaryum-Neodyum Tekniği

​

Hata payı daha azdır. 3,5 milyar yıllık bir kayada ±20 milyon yıldan daha azdır.

​

Uranyum Serisi Tarihlendirme Teknikleri

​

Bu teknik mağara dikitleri, mercan resifleri, karbonatlı kayaçlar, volkanik kayalar, diş, kemik, iskelet gibi materyaller üzerine uygulanabilir. En bilineni ve net sonuç veren Uranyum- Kurşundur. Kurşunun uranyuma dönüşmesini baz alır. 1 milyon yıldan 4,5 milyar yıla kadar gidilir ve en eski kayaların ilk yaş tayini bu şekilde yapılmıştır. Bunun dışında iki teknik daha mevcuttur. Bunlardan biri U-U (uranyum uranyum tekniği) diğeri ise U-Th (Uranyum Toryum tekniği)’dur. U-U tekniğinde 10.000- 2 milyon yıl arasında yaşlandırma yapılırken U-Th yönteminde 450.000 yıl öncesine gidilebilir. Özellikle de U-Th yönteminde mağara dikitleri, mercan resifleri önem arz etmektedir. Bunu sebebi; uranyum kalsiyumlu doğal sularda hızlı bir şekilde çözülebilir. Toryum ise çözünmez ve bu nedenle de birikimi de gerçekleşmez bundan dolayı karbonatlar içindeki toryum, uranyumun bozunması ile oluşur.

 

Lüminesans Yöntemler

​

Kuaterner için en ideal yöntemdir. Temeli 1970li yıllarda atılan bu yöntemde inorganik malzemelerin yaş tayini yapılmaktadır. Genç oluşumlu jeolojik unsurların yanı sıra arkeoloji biliminde de çanak, çömlek, seramik gibi malzemelerin yaşlandırılması bu yöntemle gerçekleştirilmektedir. Lüminesans yöntemler ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan ilki Optik Uyarmalı Lüminesans (OSL) yöntemidir. İkincisi Termolüminesans (TL) olarak adlandırılan yöntemdir. OSL yönteminde atomlar ışıkla uyarılarak örneğin en son ne zaman gün ışığı gördüğü saptanmaya çalışılır. TL’de ise aynı işlem sıcaklık ile yapılmaktadır. OSL yöntemi 100-200 bin yıl öncesiyle sınırlıdır. Özellikle de bu yöntemde daha derinleri göstermesi için mor ışık uygulanmaktadır. OSL ile örneği birden fazla kez incelerken, TL ile bir sefer inceleme imkanımız vardır.

​

Elektrospin Rezonans (ESR) Tekniği

​

Çeşitli madenler içerisine giren paramanyetik maddelerden yararlanılır. TL yöntemine benzer. Elektron uyarımı belli doz ışınım ile sağlanır. TL yönteminden daha çok kullanılır ve yaş tayininde de net sonuçlar elde edilebilir. Diğer yönteme göre daha avantajlıdır. Çok sayıda tarihlendirme yapılabilir, örneklerle oda sıcaklığında çalışılabilir, az miktarda örnek yeterlidir ve inorganik malzemelerin yanında organik malzemelerinde yaş tayini yapılabilir.

​

Kozmojenik Tarihlendirme

​

Bu yöntem üzerinde ilk defa 1950’lerde çalışılmaya başlanmıştır ancak yöntemin gelişmesi ve varsayım olarak adlandırılmaktan kurtulması 1980’leri bulmuştur. Bu yöntem ile bir kayacın ne kadar süredir yeryüzünde yüzeylendiğini ve uzaydan gelen ışınlara ne kadar süredir maruz kaldığı bilgisini verir. Gelen ışınlar kayaç yüzeyinde kozmojenik izotoplar meydana getirir. Bu izotop miktarı bize yaş bilgisini verir. Yaşı 5 milyona kadar olan kayaçları bu yöntemle yaşlandırabilmekteyiz. Türkiye’de dağlarda buzul oluşum ve gerileme dönemlerini ilk defa bu yöntemle tarihlendirilmiştir.

​

DÜZENLİ BİRİKİMİN ÖLÇÜLMESİNE DAYANAN TEKNİKLER

​

Dendrokronoloji Tekniği

​

Ağaç gövdesindeki yıllık halka oluşumunun sayılarak ölçülmesidir. Ağaçlarda büyümeyi ve gelişmeyi gösteren halkalar mevcuttur ve bunların kullanılmasıyla yaş tayini elde edilir. Ölçümler diskler ve artım kalemi ile gerçekleştirilir. Ağaçlar büyümeyi iki şekilde gerçekleştirir. Birinci boy uzamasıdır. İkinci durumda ise sekonder kalınlaşma denilen kambiyum ürünü olan çap artımı söz konusudur. İklim şartları, enlem ve yükselti gibi faktörler halka oluşumunda önemlidir ve bunlarda meydana gelen değişiklikleri ağaç halkalarının yıllık oluşumundan takip edebilmekteyiz. Özellikle de ılıman bölgelerde kambiyum aktivitesini arttırır ve her yıl yeniler. Yeni bir yıllık halka meydana getirir. Düşük enlem ve yükseltilerde yıllık halkalar daha dardır.

​

Varv Kronolojisi

​

Göl sediment istifleri farklı yapı ve dokulara sahip yatay katmanlardan oluşan düzenli laminalı sedimentlerden oluşur. Katmanlar genelde ince ve kaba taneli band çiftlerinin sıralanmasından meydana gelir. Burada meydana gelen değişimler; göl ekosistemindeki, seviyesindeki, kimyasal ya da biyojenik sürçleri, mevsimler değişmeleri yansıtır. Varvlar yıllık depolanma döngüsünü yansıtır.

 

Likenometri

​

Likenler algler ve mantarlardan oluşan simbiyotik bitkilerdendir. Yavaş büyümeleri ve uzun süre yaşamaları yaş tayini için önemlidir. Likenler yüzeylere yerleştikten sonra zamanla o yüzeyde gelişmeye ve büyümeye başlarlar. Tallus adı verilen vücutları boyunu arttırır ve zamanla hızlı bir şekilde kolonileşirler. En yaşlı olarak görülen likenler boyut olarak en büyük olanlardır.